Waarom herdenk jij?

“Het spijt me u mee te delen dat Majoor Moorhouse werd gedood en gestorven is in mijn armen…”
“We hebben net zijn zoon binnengebracht, dodelijk gewond.”

Op 9 oktober 1917 verliest een vrouw, binnen het uur, haar man en haar zoon.
Ze sterven in gruwelijke omstandigheden op de oevers van de Ravebeek. Een rivier tussen Passendale en Poelkapelle. Ver weg van huis.

De 22-jarige Ronald ploeterde in volslagen duisternis en doorweekt door de aanhoudende buien, richting de top van een heuvelrug en werd daarbij zwaar geraakt door granaatscherven. Zijn vader Harry verliet, toen hij het hartverscheurende nieuws te horen kreeg, zijn schuilplaats en werd dodelijk getroffen door een vijandige sluipschutter.

De weken daaropvolgend zouden, rond deze plaats, nog honderdduizenden levens vernield worden. Net zoals in de weken daarvoor.
Passendale werd een bloedbad. De oevers van de Ravebeek werden een doods moeras, een smurrie vol afgerukte ledematen, rottende kadavers en opgeofferde dromen.

Vandaag stond ik er naast Rebecca.
Haar man Keith slenterde zo’n honderd meter van ons vandaan. Hij keek van op de weg naar beneden, in de Ravebeek.
Een gracht is het, hoogstens twee meter breed. Het stroompje staat vol brandnetels en ligt verborgen tussen een moderne varkensstal en een veld vol suikerbieten. De vele auto’s en moto’s die ons gehaast voorbij zoeven, merken het niet eens op.
Zij kon er niet naartoe.
“Ik wil daar niet staan”, zei ze. Zonder daar verder veel uitleg over te geven.
Ik begreep haar.

Rebecca is, als achterkleindochter van Majoor Harry Moorhouse, één van de genodigden tijdens het grootse herdenkingsweekend, dat momenteel in de Westhoek plaatsvindt.
Gisteren maakten ze een lange treinreis vanuit Bristol naar Ieper en sindsdien zit ze in een emotionele rollercoaster. Ondertussen werd ze geïnterviewd door ITV, een Belgische zender en diverse kranten. Vanavond moet ze opdraven voor BBC en gisterenavond legde ze, door alle heisa, haar krans op de verkeerde plaats tijdens de Last Post plechtigheid en dat onder het oog van duizenden toeschouwers.
Ze glimlacht verontschuldigend als ze me dat laatste voorval vertelt.

“I’m exhausted…”, zucht ze, terwijl haar man, tussen de voorbijrazende auto’s, nog eens de weg oversteekt, om aan de andere kant van de brug een zoveelste foto te nemen van de Ravebeek.
Het is ondertussen 16u00 en ik pikte het koppel op het middaguur op, om hen mee te nemen naar de slagvelden. Voor het eerst gingen ze naar de plaats waar haar familie bijna honderd jaar geleden werd verwoest.

Terwijl ik haar stilzwijgend een flesje water toestop, kijkt ze me plots recht in de ogen en vraagt: “Waarom doen we dit?”
Ik ben verrast door de vraag en als ze mijn aarzeling merkt zegt ze:
“Wat willen we bereiken door dit herdenken? Waarom doe jij deze job?”

Die laatste vraag kreeg ik al honderden keren. Zeker in het begin van mijn loopbaan, toen ik als jonge twintiger mensen gidste en verhalen vertelde over die lang geleden en bijna vergeten oorlog. Men vond het blijkbaar vreemd dat een jonge man interesse had in oude verhalen. Ook nu nog, twaalf jaar later, krijg ik die vraag heel regelmatig voorgeschoteld.
Telkens opnieuw leg ik dan, bijna automatisch, uit dat ik opgroeide in deze streek vol begraafplaatsen en monumenten, met hun vele, gruwelijke verhalen en dat ik altijd geboeid was door het waarom van dit alles. En dat ik de mensen wil tonen hoe zinloos en verschrikkelijk een oorlog kan zijn. Ja, vooral dat laatste!

Maar vandaag wist ik het niet.

Terwijl we daar stonden, schouder aan schouder, turend naar het punt aan de andere kant van de beek, dat haar grootoom in 1917 worstelend en tevergeefs had proberen te bereiken, kon ik enkel stil zijn. En nadenken.

Nadenken over de reportage die ik gisteren zag over Syrische vluchtelingen in Libanon.
Nadenken over de Britse historicus, die live van op een Britse militaire begraafplaats bij Ieper, bijna lyrisch van enthousiasme wordt, als hij het heeft over de nakende herdenkingen en The Great War.
Nadenken over een plechtigheid die zo mooi, groots en indrukwekkend wordt, dat we er de oorlog bijna bij zouden vergeten.
Nadenken over wereldleiders die zich bij elke grote herdenking onder de Menenpoort scharen onder de noemer “Nooit Meer Oorlog”.
Nadenken over toeristische strategieën.
Nadenken over hoe een Britse moeder de oorlog won, maar haar man en zoon verloor.

Nadenken over zinloosheid.